ine voets – groene gedachten


FOODSCAPING

FOODSCAPING IS THE IMPLEMENTATION OF EDIBLE FOODS INTO THE LANDSCAPE

Een interessant artikel in de nieuwsbrief van brightvibes.com over het ontwerpen van eetbare tuinen die er ook nog eens goed uitzien.

Moestuin in de achtertuin

Dit brengt mij terug naar mijn kindertijd toen onze moestuin een aanzienlijk deel van de achtertuin uitmaakte. Voor mijn vader (met mij als hulpje) een heerlijke manier om na het werk te ontspannen in de frisse buitenlucht. Het betekende ook dat we deels zelfvoorzienend waren, zelfs in de winter: winterpenen, prei, spruiten en boerenkool. De diepvries was gevuld met de overgebleven zomeroogst, zoals peultjes, erwtjes en aardbeien! De lange, lage beukenhaag vormde geen obstakel voor mijn vader om over en weer te communiceren met de buurman en kennis over het moestuinieren uit te wisselen. Voor ons kinderen waren de twee grote kersenbomen op het speelgazon een avontuurlijke uitdaging en bovendien een lekkernij! Dit groene paradijs was vanzelfsprekend voor ons maar zonder deze ‘vanzelfsprekendheid’ was ik waarschijnlijk geen tuinontwerpster geworden.

Bessen in het gemeentelijk plantsoen

In Nederland ontstond in de jaren 70 en 80 het idee om in het openbaar plantsoen klein fruit en fruitbomen te planten. Foodscaping gaat volgens het artikel nog een stapje verder: al het gras en alle planten worden vervangen door bessenstruiken, fruitbomen en groenten. Het is gezonder (bewuster eten en zonder pesticiden), scheelt in de portemonnee, zorgt voor betrokkenheid in de buurt en het ziet er ook nog mooi uit! Zelf kom ik ook steeds meer klanten tegen die ‘foodscaping’ in hun achtertuin willen. De volgende stap is wellicht dit door te zetten in de voortuin.



De Getijden – de gemeenschappelijke voortuin

 

voortuin-ontwerp

Ontwerp: tol of hinkelbaan

Met de leden van de werkgroep bezochten we enkele tuinen waaronder de Arcadische Tuin in de Hortus van Nijmegen. Door middel van diverse presentaties en een uitgebreide vragenlijst, hadden de toekomstige bewoners hun voorkeur kenbaar gemaakt voor de sfeer, soort tuin, materialen, etc. Aan de hand van de input ging ik aan de slag: een moestuin, kruidenhoek, goede toegangelijkheid, ronde lijnen, natuurlijke uitstraling, privacy rondom de terrassen. Het ontwerp met een knipoog naar het schoolplein van weleer: twee ontwerpvoorstellen maakte ik waarbij de hinkelbaan als concept diende en in het derde ontwerp de tol. Deze laatste werd met een flinke meerderheid gekozen.

Verbinding en functioneel

De tuin moest verbinden in de meest ruime zin van het woord: een ontmoetingsplaats en een plek waar samen wordt getuinierd maar moest hij ook goed toegangelijk zijn met vele, logische paden. Ook hier heb ik de halfverharding Stabilizer toegepast. Het middelpunt vormt een kas die gemaakt is van materiaal dat afkomstig is van het oude kassencomplex (ooit was hier een tuinbouwschool gevestigd). Aangrenzend aan twee zijden is een dubbele pergola gedacht (realisatie in voorjaar 2020): deze zorgt voor meer beslotenheid en voor schaduw. Eronder en omheen is ruimte genoeg om te kunnen zitten. Twee wadi’s zijn in het ontwerp opgenomen: beiden zouden met wilde flora worden ingezaaid, maar enkele bewoners gaven aan, graag gazon te willen. De grote, ronde wadi is tot ‘trapveldje’ verworden. Uiteraard is er ook ruimte voor compostbakken.

voortuin-aanleg2  bouw kas

Privacy en biodiversity

Om voor iedereen toch wat privacy te  genereren, grenst elk terras aan een grote vaste planten border met heesters en zijn er enkele hagen bedacht. De moestuin kreeg een centrale plek nabij het grote, gemeenschappelijke terras met in de nabijheid enkele kruidenhoeken. De grote, Amerikaanse eik is uiteraard een eye-catcher én een enorme parasol tijdens de warme zomers. De ambitie is om hieronder ooit een grote bank te realiseren. Ter camouflage van de buitenunits van de warmtepompen dacht ik aan een haag, maar dit bleek niet haalbaar vanwege de ijskoude luchtstroom die uit de units komt. Over een andere oplossing wordt nog nagedacht. De Blauwe Regen tegen de houten constructie voor de bergingen en de dragers van de balkons, zorgen voor een weelderige guirlande. Het eindbeeld is een natuurlijke, kleurrijke, klimaatadaptieve tuin met veel biodiversiteit en voor ieder wat wils.

voortuin-aanleg3

Eetbaar

De bomen en de meeste heesters dragen eetbare vruchten. Zo staat er een Elstar, Kweepeer en tal van klein fruit: rode, witte, zwarte, Josta-bes, braam, framboos, etc. Ook voor de vogels is er wat te halen (en hopelijk laten ze de groene daken wat meer met rust). De vaste planten, wilde flora en kruiden zijn vormen voor een kleurrijk geheel en zijn aantrekkelijk voor bijen, hommels en vlinders. Een biologische moestuin zorgt niet alleen voor kraakverse groenten maar is ook een waar spektakel: een knolvenkel in bloei, statige palmkolen en de schitterende bloesem en bonen van de pronkerwt! Vlakbij de moestuin is er ruimte voor (in te zaaien) snijbloemen zoals Zinnia, Cosmos, Oost-Indische Kers, etc. Iedereen kon zijn favoriete planten doorgeven en bij het maken van het beplantingsplan, verwerkte ik die zoveel mogelijk. Dit resulteerde in een grote en zeer tijdrovende puzzle: nauwkeurige afstemming qua kleur, textuur, standplaats, hoogte, natuurlijke overgangen, etc. is vereist bij het samenstellen van duurzame borders.

voortuin-aanleg

Roze varken

De bodem van de geldpot werd na het beplanten van de binnentuin al bereikt, dus een extra financiële bijdrage én creativiteit werden gevraagd. Onder het motto ‘even gluren bij de buren’ werden etentjes georganiseerd en de opbrengst vond zijn weg naar de maag van het ‘roze spaarvarken’ dat ook altijd aanschoof. In het najaar van 2019 werd hij geslacht en is er drie dagen met man, vrouw en macht geplant: ruim 1800 vaste planten, vele bodembedekkers, heesters en tenslotte bloembollen die we kado kregen van Steenbreek. Er moet in de wintermaanden nog even stevig (stamppot?) worden gegeten, zodat de rest van de voortuin en de voortuinen grenzend aan de Veldstraat kunnen worden beplant in het voorjaar van 2020.

Ine Voets



De Getijden – het binnenplein

Binnenplein augustus 2019

Ontmoeten tussen het groen

Tussen de nieuwbouw en het schoolgebouw op het achterterrein zou een besloten plein komen. Dat was al eerder door de bouwarchitect i.s.m. het bouwteam bepaald. Een ontmoetingsplek die bovendien ruimte bood voor activiteiten. De inrichting van het plein was summier aangegeven: een vrij hoge haag rondom de 8 privé-terrassen met enkele leibomen aan de zuidzijde. De leibomen vond ik niet geweldig vond passen bij het schoolgebouw en werden door mij vrij snel geschrapt.

Toen de oude stoeptegels er nog lagen kon de temperatuur daar ’s zomers enorm oplopen, dus het was zaak om zoveel mogelijk groen in te plannen om de hitte te temperen. Daarbij zou dit het plein een vriendelijke uitstraling geven. Ik maakte aan de hand van alle input, vier ontwerpvoorstellen. Mijn ontwerp met brede vaste-plantenborders rondom, werd gekozen. De beoogde haag (mijn keuze viel op Liguster) bleef gehandhaafd maar is wel veel lager. Op de kopse kant nam ik een grote border met een boom op voor een meer intieme sfeer. Houten zitmeubilair in combinatie van Cor Tenstalen elementen maken straks – waarschijnlijk in 2020 – het totaalplaatje af.

Stabilizer en tegels

Middels een uitgebreide vragenlijst over de terreininrichting die we met de werkgroep hadden samengesteld, hadden de toekomstige bewoners al aangegeven waar hun voorkeur naar uitging wat betreft beplanting, terrasafscheidingen, e.d. Op mijn zoektocht naar (half-)verhardingsmaterialen voor het plein kwam ik uit bij Stabilizer van ecoDynamic vanwege de goede waterdoorlatendheid, zuiverende werking, sfeervolle uitstraling én de mogelijkheid om er Jeu de Boules op te spelen. De relatief lage kosten en het makkelijke onderhoud speelden uiteraard ook een rol, want het budget voor de terreininrichting was erg krap. Voor de individuele terrassen maakte ik een voorselectie van 80×40 cm terrastegels die makkelijk in onderhoud zijn, goed passen bij het plein en gebouwen – maar niet te opzichtig – én betaalbaar. Met een aantal leden van de werkgroep kozen we twee tegels: een lichtgrijze voor tegen de oudbouw en rondom het plein en een iets donkere variant voor de nieuwbouw-terrassen. Om de verbinding te maken tussen de Stabilizer en de terrastegels en wat kleurnuances in te brengen, koos ik voor het brede verbindingspad naar de achteringang voor Scoria bricks. Er gingen overigens nogal wat telefoontjes en mailtjes aan vooraf om een mooie partij Scoria bricks te vinden; blijkbaar worden ze steeds meer ontdekt.

Kruiden en kleur

De border op de kopse kant richtte ik in als kruidenhoek waaruit iedereen kan plukken, met een fiere kweepeer (Cydionia oblonga ‘Vranja’): boom van vrede en geluk. De vakken rondom de terrassen op de zuidzijde leenden zich goed voor vaste planten met grijs blad, zoals Ezelsoor, tijm, grijsbladige Salie, etc. die geleidelijk overgaan in borders met vnl. groen blad op het westen en noorden. Door veel gebruik te maken van langbloeiende planten, (o.a. Geranium ‘Rozanne’, Bergsteentijm, Herfstanemoon), enkele sfeervolle siergrassen, planten met een bijzonder blad of textuur en hier en daar een  heester, zijn de borders het hele jaar door interessant. Qua kleur zijn de borders vrij rustig: voornamelijk verschillende tinten blauw, roze en wit. Bij de keuze is natuurlijk ook rekening gehouden met de bijen, hommels en vlinders.

Aaanplant binnenplein voorjaar 2019

Vele groene handen

In het voorjaar van 2019, toen iedereen zijn intrek had genomen en het terrein was opgeleverd door fa. van Kaathoven, werden groene handen en vrienden met groene kennis gemobiliseerd om het plein te beplanten. Het was geweldig hoe er met heel veel enthousiasme te werk werd gegaan. Sommigen waren amper te stoppen. Na twee dagen van noeste arbeid, was het plantwerk klaar. Een aantal heesters op het achterterrein en in de voortuin vonden eveneens al een plekje, alsook alle bomen, de Ligusterhaag en klimplanten rondom het terrein. We mogen er best trots op zijn dat er amper uitval was, ondanks de vrij late aanplant en perioden met extreme hitte. De inspanningen werden beloond: al vrij snel was er veel te zien en te ruiken en… dat vonden ook de vele bijen, hommels en vlinders! Ook nu het winterseizoen zijn intrede heeft gedaan, staan de borders nog ‘overeind’.

Ine Voets



De Getijden – regenwaterretentie

Regenwaterinfiltratiebekken onder het binnenplein

Regenwaterafkoppeling

Al in een vroeg stadium van het terreinontwerp kwam de ambitie in beeld om het hemelwater volledig af te koppelen. De eerste informatie wonnen we in bij het loket Duurzaam Wonen Plus van de gemeente Nijmegen. Vervolgens maakten we enkele afspraken met het Waterservicepunt. Met de werkgroep maakte ik een ronde langs verschillende projecten waarbij de regenpijpen bovengronds waren afgekoppeld. In het geval van De Getijden bleken de zaken toch heel wat ingewikkelder.

Drinkwaterbeschermingsgebied

Het project ligt namelijk in een drinkwaterbeschermingsgebied en dat betekent dat aan een groot aantal eisen moet worden voldaan. Niet alleen aan die van de gemeente, maar ook van de provincie en het waterschap. Alle beschikbare rapporten spitte ik door en kwam tot de conclusie dat het een hele klus was om aan ieders voorwaarden te kunnen voldoen zoals het zuiveren van het water voordat het naar het grondwater verdwijnt. In overleg met het bouwteam werd adviesbureau Kragten ingeschakeld dat de capaciteitsberekeningen maakte met inachtneming van de al in het ontwerp opgenomen twee wadi’s, halfverharding en de Sedumdaken op de nieuwbouwwoningen. (De groene daken bleken eerst niet haalbaar door hun hoek en constructie, maar uiteindelijk vond ik bij Groendak de oplossing.) Dit resulteerde in het (extra) opnemen van twee ondergrondse infiltratiebekken met o.m. lava onder het binnenplein en de oprit.

Dakpannen met Sedum

Subsidies

Niet alleen kwam er veel rekenwerk aan te pas; deze extra voorzieningen kosten ook een heleboel geld. En toch is het uiteindelijk gelukt om de ambitie van volledige afkoppeling te halen dankzij subsidies van gemeente Nijmegen, Waterschap Rivierenland én de bereidschap van de bewoners extra in hun geldbuidel te tasten.

Ine Voets



De Getijden – waardevolle bomen

Start project

In het vroege voorjaar van 2016 waren er voldoende kandidaten om het avontuur aan te gaan om samen 17 woningen te bouwen. In de allereerste vergadering werden werkgroepen geformeerd waaronder Energie, Communicatie en Gemeenschappelijke Ruimten en Omgeving (GRO). Over deze laatste groep had ik de leiding. De eerste bijeenkomst met de leden van onze werkgroep was op het schoolplein om de sfeer te proeven en op te snuiven en het schoolgebouw en de omgeving aandachtig in ons op te nemen.

Waardevolle bomen

Temidden van de oneindige grijze stoeptegels, stonden 5 grote lindebomen en een kastanje op het achterterrein. Er lag een Bomen Effect Analyse (BEA) voor, dat was gemaakt door Boomtotaalzorg in opdracht van de gemeente Nijmegen, waarbij uitvoerig de bovengrondse en ondergrondse conditie in kaart was gebracht. De kwaliteit van de meeste bomen bleek matig, hetgeen betekent dat de geschatte levensverwachting 10 jaar is. Gemeente Nijmegen had ons opgedragen deze bomen te behouden en dat bleek een enorme uitdaging: de bomen moesten goed beschermd zijn tijdens de sloop- en bouwwerkzaamheden en er moesten betere groeivoorwaarden geschapen worden. Op het voorterrein stond een enorme Amerikaanse eik waarvan de conditie wel goed te noemen was.

Nieuwe bomen

Helaas moest een linde wijken voor nieuwbouw op het achterterrein en kregen we een herplantplicht opgelegd van 4 bomen in de voortuinen aan de Veldstraat. De bomen moesten én samengaan met de nieuwbouw-woningen én qua volume passen én in het straatbeeld. Uiteindelijk kwam ik uit op de zuilvormige Magnolia kobus ‘Isis’ vanwege de frisgroene bladeren en de prachtige bloemen: elke dag ontluikt er één. De Magnolia staat niet alleen voor schoonheid maar ook voor volharding: symbool voor het uiteindelijke resultaat van het project waarbij regelmatig doorzettingsvermogen gevraagd werd. Samen hebben de bewoners ze in het afgelopen voorjaar op een zonnige dag geplant. Prachtige, al volop bloeiende bomen die we bij Boomkwekerij Albert Leemreize hadden gereserveerd.

 



Steenbreektrofee 2019 nominatie

De Getijden en Steenbreek

Gemeenschappelijke voortuin zomer 2019

Vele interessante groenprojecten kwamen langs waaronder het CPO-project De Getijden in Nijmegen. CPO staat voor Collectief Particulier Opdrachtgeverschap. Dit project is onlangs genomineerd voor de Steenbreektrofee 2019 (bekendmaking van de prijs vindt plaats op 14 november in Wageningen tijdens de Nationale Groendag). Het is een zeer natuurinclusief project en trok daarom de aandacht van Steenbreek: van groene daken, regenwaterinfiltratievoorzieningen, bewonersparticipatie tot groene parkeerplaatsen.

11 Appartementen en 6 woningen

De Lourdes school uit 1927 aan de Veldstraat in Nijmegen bleek ‘liefde op het eerste gezicht’ bij de initiatiefnemers Peter en Winnie. Zij wilden graag de voorwaarden scheppen voor een buurtgemeenschap met het motto ‘wat goeie buren voor elkaar doen’. Een soort woongemeenschap met veel privacy, maar waar sprake is van sociale cohesie. Levensloopbestendig moesten de woningen ook zijn. Het prachtige schoolgebouw in Amsterdamse School-stijl leende zich uitstekend voor deze te verwezenlijken droom en het architectenbureau Nexit uit Arnhem ging hiermee aan de slag.

De Getijden (tek. Nexit)

24.500 stoeptegels en 27 opdrachtgevers

24.500 stoeptegels die samen met de bijbouwsels en een grote kas, een zgn. hitte-eiland in de wijk St. Anna in Nijmegen vormden. Hier moest veel gebeuren om het tij te keren en het terrein klimaatadaptief in te richten. Dat betekende voor mij veel recherchewerk, temeer omdat aan vele strenge eisen moest worden voldaan: we hebben hier nl. te maken met een drinkwaterbeschermingsgebied. Dat alles moest geïntegreerd worden met de vele functies, rolstoeltoegangelijkheid, de aanwezige bomenopstand, etc. Behalve als tuinontwerpster was ik ook als toekomstig bewoonster betrokken en werd mijn kennis, kunde én geduld op de proef gesteld want -zoals Peter de initiatiefnemer het verwoordde – “Iedereen heeft verstand van tuinieren”. Een 3-jarig traject dat mij veel kennis in de breedste zin van het woord heeft opgeleverd. In een vijftal blos deel ik deze graag.

Ine Voets



Tuinidee 2016

De jaarlijkse beurs Tuinidee in Den Bosch is een goede plek – de naam zegt het al – om ideeën voor de tuin op te doen. Naast diverse thema- en showtuinen, zijn er ook tuinmeubels, verlichting en bestrating in allerlei (materiaal-)uitvoeringen te bewonderen. Ook komen veel sprekers aan bod met de meest uiteenlopende en inspirerende onderwerpen. Kortom: veel te zien, beleven en zelfs te proeven! Eén dag zal te kort blijken en de vele indrukken zullen later thuis, worden verwerkt en de folders nog even doorgebladerd. Vaak hoor ik van klanten die een tuinenpark of een beurs bezochten, dat ze weliswaar heel veel moois hebben gezien, maar hun tuin er niet ‘zagen’. Een tuin, inrichten naar de individuele wensen van de klant, daar is INVO voor. Een tuinontwerp is niet alleen een ‘lijnenspel’. Ook de keuzes van het bestratingsmateriaal, de beplanting, tuinlampen, overkapping, etc. maken een wezenlijk deel uit van het ontwerp en zijn enorm sfeerbepalend. Het is een intensief maar leuk proces om tot úw tuin te komen en beslist de moeite van de investering in tijd en geld waard! De aanleg of renovatie van een tuin kost al gauw aardig wat en het is belangrijk dat uw tuin minstens enkele decennia meegaat en het hele jaar door blijft boeien. Loop even binnen bij stand 712 om hierover met mij of mijn collega Stephan van Global Gardening van gedachten te wisselen om te kijken of we een bijdrage kunnen leveren aan úw tuin. Als bezoeker van de beurs krijgt u 10% korting op het ontwerp en 10% op de arbeidskosten van de aanleg! Tot ziens in Den Bosch op 25-26-27 of 28 februari en een groene groet, Ine.



Bomen op mijn tijdslijn (3): de esdoorn

esdoorn2  esdoorn1

Hij staat er nog: de enorme esdoorn die in mijn beleving als kleuter nog groter was dan nu. De kleuterschool is al lang niet meer en het aangrenzende klooster enkele jaren geleden helaas gesloopt om plaats te maken voor een verzorgingstehuis. Het mag bijna een wonder heten dat ‘mijn’ boom mocht blijven staan. De beelden staan nog sterk op mijn netvlies: de grote, houten overkapping waar we dankbaar gebruik van maakten als het regende en uit volle borst zongen ‘het regent, het regent, de pannen worden nat en alle boerenmeisjes eten rijstepap’, het saaie betegelde speelplein en…  het stukje gras met klimrek onder de esdoorn. Voor vriendinnetje Ida en mij was dit het meest spannende plekje om te zitten. Je voelde je daar veilig voor de priemende ogen van de nonnen en het voelde daar ook een beetje avontuurlijk, een beetje vogelvrij op het hek in dit stukje groen paradijs. Ben enorm blij dat deze voor mij bijzondere boom groot en oud mag worden en zijn veelal seniorenburen in het tehuis van hem kunnen genieten.



Wars van namen

Fluitekruid Vogelenzang Nijmegen  Fluitkruid2 Vogelenzang Nijmegen

Tijdens mijn studie leerde ik vooral de Latijnse namen (met dank aan de grondlegger Carl Linnaeus) en het overkomt me regelmatig dat mij de Nederlandse naam niet een-twee-drie te binnen schiet. Wat leuk is aan plantennamen, is dat deze vaak specifieke kenmerken van de plant of boom onthullen. We leerden daarom een hele reeks Latijnse woorden die een geweldig handige hulp bleken, zoals aureus (goudgeel), alpinus (wit), tricolor (driekleurig),  oblonga (langwerpig),  floribunda (rijkbloeiend), graveolens (sterk ruikend), mollis (zacht).

Per toeval stuitte ik op de site ‘plant(en)namen’ waarop de namen van in Nederland voorkomende wilde planten staan. Zowel de Nederlandse als de Grieks/Latijnse namen worden genoemd en de herkomst ervan uitgebreid verklaard, vergezeld van prachtige foto’s.

Bijvoorbeeld Fluitekruid: Van de stengel van deze plant kun je een soort fluitje snijden, Fluitenkruid heeft holle stengels die bij de bladoksels gesloten zijn. Dus dan denk je al snel aan het panfluitprincipe onder de oksel afsnijden en daarboven een stuk pijp laten staan, dat recht afsnijden en daar overheen blazen. Dit gaat maar geeft een matig resultaat, het gaat beter als je het schuin afsnijdt en daarna vanaf het hoogste punt er overheen blaast.

Latijnse naam Anthriscus sylvestris: De naam is afgeleid van Anthriscon (Grieks) en betekent “halm/holle stengel. De volledige Griekse naam betekent “holle bosstengel”. Dit geeft weer aan dat je van de holle stengel een fluitje kunt snijden.Sylvestris (Latijn) betekent “bosachtig, met hout begroeid”. Dit verwijst naar de voorkeursplek om te groeien bij deze plant.



In vijf stappen naar een professioneel tuinontwerp – invo nijmegen

De aanleiding was de vraag van een klant, wat nu het verschil is tussen een ontwerp, in één uur gemaakt door de schetsservice bij een tuincentrum, en een ontwerp van mij.

Een schets laten maken is natuurlijk een manier om snel en goedkoop aan een tuinplan te komen voor uw particuliere of bedrijfstuin. Maar of dit leidt tot het meest ideale en duurzame ontwerp dat uw wensen precies vertaalt waarbij vormgeving, bestratings- en plantmateriaal goed op elkaar zijn afgestemd?

Het traject dat ik met mijn klant doorloop bestaat in de regel uit vijf stappen met veel contactmomenten. Een goed ontwerp vraagt nu eenmaal een vrij intensief proces.